Có dư 500 ngàn đô để đầu tư vào một vùng kinh tế khó khăn ở Mỹ (mà thực ra chẳng khó khăn chút nào)? Giới chạy thị thực EB-5 ở Trung Quốc sẽ lo từng bước.
Giới nhà giàu Trung Quốc bỏ tiền chạy giấy tờ định cư Mỹ diện đầu tư EB-5
Peter Robison, Karen Weise, Wenxin Fan và Yan Zhang
Phạm Vũ Lửa Hạ lược dịch
Vivian Ding tại một vũ hội nhân lễ nhậm chức của Donald Trump. (Nguồn: Qiaowai)
Một ngày thứ Bảy hè năm 2013, Vivian Ding lên sân khấu trong khán phòng lớn tại Khách sạn Shangri-La ở Thượng Hải để thuyết trình về một chủ đề mà bà vừa là chuyên gia vừa là niềm cảm hứng: định cư ở Mỹ.
Đứng cạnh một hình tháp chóp cao 1,8m phủ vải nhung đen, bà kể chuyện định cư Mỹ của chính mình và mô tả trường trung học tiếng tăm ở Mỹ mà các con gái bà theo học, nhờ một chương trình cho phép di dân đầu tư vào các dự án kinh doanh để đổi lấy thị thực (visa) thường trú, tức thẻ xanh. Bà kéo tấm vải nhung để lộ ra mô hình tòa nhà ở Manhattan: cao ốc căn hộ bóng loáng trên Sông Hudson River nay có tên là Via 57 West. Bà Ding khẩn nài thính giả: ký hợp đồng ngay hôm đó cho vay $500,000, giúp xây dựng “một cột mốc cho nhân loại” — và lãnh thưởng. Hôm đó, phần thưởng là một cái iPad mini.
Ellis Liu, một giám đốc tài chính tại một công ty kinh doanh quán Internet, ngồi nghe hôm đó. Ông không đăng ký ngay tại chỗ, nhưng ông không thể quên ý tưởng đó. Thượng Hải nay đã quá khói bụi, ngột ngạt; con trai nhỏ của ông thường xuyên hắt hơi. Mấy tháng sau, ông đóng phí $50,000 cho hãng Qiaowai (Kiều Ngoại) của bà Ding, lấy tiền của cha mình để đầu tư $500,000 vào một dự án khác ở New York: đưa Wi-Fi vào hệ thống tàu điện ngầm của thành phố này. Rồi ông đành lòng đợi 4 năm trước khi được cấp thị thực có điều kiện và ông có thể bắt đầu tìm việc ở Los Angeles.
Có những di dân chen chúc trên bè, trên tàu đánh cá để tới Mỹ. Có những người tìm cách tránh né máy quay và thiết bị cảm ứng dọc biên giới phía nam. Và nhiều người chỉ việc xùy tiền thông qua chương trình thị thực EB-5. Qua chương trình này, cơ quan nhập tịch và di trú Mỹ cấp 10,000 thẻ xanh có điều kiện mỗi năm. Bằng cách đầu tư $500,000 vào những vùng được xem là khó khăn kinh tế, những người muốn nhập cư có thể được phép cư trú tạm thời ở Mỹ cho bản thân và gia đình. Bất cứ ai có khoản đầu tư tạo ra 10 việc làm có thể nộp đơn xin trở thành thường trú nhân.
Khi chương trình này bắt đầu, vào năm 1990, quốc hội Mỹ ngại khiến thiên hạ nghĩ rằng thị thực Mỹ được rao bán, nên luật quy định rằng tiền của giới đầu tư phải chịu rủi ro. Hy vọng lúc đó là chương trình này sẽ thúc đẩy phát triển ở các vùng nông thôn suy tàn. Nhưng chương trình này èo uột, chẳng được sử dụng trong nhiều năm, cho tới khi giới phát triển địa ốc ở New York và các thành phố lớn khác nghĩ ra cách để giúp gần như bất cứ vùng nào được xét là khó khăn, và chương trình này cất cánh. Trong những năm gần đây, hơn 90% các khoản đầu tư EB-5 nằm ở các thành phố, và khoảng 3/4 trong ngành bất động sản — thường là các công trình nhà ở sang trọng tại Manhattan. Phần lớn số tiền đó từ những nhà đầu tư Trung Quốc được dàn xếp bởi những người làm dịch vụ như bà Ding. Giới làm dịch vụ định cư quảng cáo ngập WeChat và đưa các chính khách Mỹ sang để gắn tên của họ với các dự án, giống như các minh tinh Hollywood bán dạo whiskey ở Nhật.
Biên giới thời hậu Brexit và giữa lúc Trump cầm quyền dường như đang siết chặt lại, nhưng giới chạy thị thực Mỹ của Trung Quốc vẫn rao bán một thế giới đầy những khả năng vô tận. Họ đã biến phần nào của bộ máy hành chính khắt khe nhất thế giới thành một kiểu hàng tiêu dùng cho giới nhà giàu đang trỗi dậy của Trung Quốc. Luật sư Ron Klasko ở Philadelphia, trưởng ban EB-5 của Hiệp hội Luật sư Di trú Mỹ nói, “Không có nước nào trên thế giới sánh nổi thị trường Trung Quốc xét về mạng lưới người đại diện.” Có ít nhất 1,000 người đại diện di trú đăng ký hành nghề ở Trung Quốc, và những người trong ngành nói rằng còn nhiều người hoạt động không chính thức.
Nicole Meyer (phải) mời gọi giới đầu tư Trung Quốc. (Ảnh: Cao Li/The New York Times)
Công ty của bà Ding, Qiaowai, vô tình khiến ngành này càng bị để ý hồi tháng 5 khi tổ chức một sự kiện tại khách sạn Ritz-Carlton ở Bắc Kinh với sự có mặt đình đám của Nicole Meyer, em gái Jared Kushner, con rể tổng thống Trump và một cố vấn Tòa Bạch Ốc. Nicole Meyer tìm những người đầu tư vào One Journal Square, cụm hai cao ốc căn hộ mà tập đoàn Kushner Cos đang xây dựng ở Jersey City nhìn về Manhattan. Meyer nói dự án này “đầy ý nghĩa với tôi và toàn thể gia đình tôi”. Trong buổi giới thiệu này, có lúc ảnh của Trump được chiếu trên màn hình khổng lồ. Qiaowai đã đăng nhiều quảng cáo mời gọi những nhà đầu tư cân nhắc công trình địa ốc “được chính phủ hỗ trợ” này. Qiaowai tuyên bố công trình này “thực sự bảo đảm thẻ xanh thường trú và an toàn cho vốn đầu tư”.
Một slide ghi tổng thống Donald Trump là “người ra quyết định chủ yếu” trong chương trình EB-5. (Ảnh: Javier Hernandez/The New York Times)
Những phát biểu của Meyer lập tức được các hãng thông tấn quốc tế tường thuật, và một phát ngôn viên của Kushner Cos xin lỗi. Qiaowai rút quảng cáo. Các công tố viên liên bang về sau yêu cầu Kushner Cos cung cấp các email và hồ sơ; Kushner Cos nói công ty “đã không làm gì sai trái” và “đang hợp tác với các yêu cầu cung cấp thông tin hợp pháp”. KABR Group, đối tác của Kushner Cos trong dự án One Journal Square, nói với CNN hồi tháng 8 rằng hai công ty này không còn huy động vốn diện EB-5 cho dự án này.
Sự cố này là một món quà cho rất nhiều nghị sĩ lâu nay khinh miệt chương trình EB-5. Có người không thể gạt bỏ được cảm giác là chương trình này nghe như thể bán quốc tịch.
Có người nói chương trình này bẩn thỉu và nhắc tới một loạt những vụ lừa đảo đã lường gạt những nhà đầu tư nước ngoài và khiến những công dân Mỹ đi tù. Song cũng có những người nói chương trình này làm giàu cho những người đại diện và một số ít những nhà xây dựng và kinh doanh bất động sản thành phố lớn trong khi gần như chẳng làm được gì cho những vùng trên nước Mỹ là mục tiêu giúp đỡ của chương trình này.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Charles Grassley của bang Iowa — một bang chưa có dự án đầu tư EB-5 nào kể từ năm 2010, theo Cơ quan quản lý Phát triển Kinh tế Iowa Economic Development Authority — có lẽ là người chỉ trích mạnh mẽ và quyết liệt nhất.
Ông đã yêu cầu Bộ An ninh Nội địa, bộ giám sát nhập cư vào Mỹ, điều tra “những phát ngôn có thể lừa đảo và những gian dối” của Qiaowai khi quảng bá các cao ốc của công ty Kushner Cos.
Rowley tại Tử Cấm Thành, Bắc Kinh. (Nguồn: Mickey Rowley)
Năm 2003, Mickey Rowley đang điều hành Hiệp hội Khách sạn vùng Đại đô thị Philadelphia khi thống đốc bang Pennsylvania Ed Rendell bổ nhiệm ông làm thứ trưởng tiếp thị du lịch, điện ảnh, và phát triển kinh tế. Vài năm sau khi ông nhậm chức, có người đề nghị ông cân nhắc dùng hình thức huy động vốn EB-5 để mang hoạt động sản xuất phim tới bang này. Dù sao đi nữa, làm phim, cũng như xây dựng căn hộ, cũng tạo ra việc làm. Các đồng nghiệp của ông nhún vai khi ông cho họ biết ông sắp sang Trung Quốc để huy động 60 triệu đô-la từ các di dân diện đầu tư. Ông kể, “Họ có vẻ như ‘Ờ, có ngon thì cứ mời họ tới đây’.”
Ông có đủ các cam kết đầu tư trong 12 ngày. Các khoản cho vay EB-5 cuối cùng được dùng để làm phim The Next Three Days (Ba ngày kế tiếp) với tài tử Russell Crowe, và phim kinh dị My Bloody Valentine 3D (Ngày Valentine đẫm máu của tôi 3D), và nhiều phim khác, ở Pittsburgh. Và Rowley — bỗng nhiên được xem là chuyên gia về Trung Quốc — đã quay lại 5, 6 lần để huy động vốn cho các dự án tại bang Pennsylvania.
Rowley nói chính những người đại diện đã khiến việc đó quá dễ dàng. Họ đợi sẵn ở sảnh khách sạn mỗi buổi sáng. Họ đứng nghiêm cho tới khi ông ngồi vào bàn ăn tối. Và trong những bữa ăn, ông kể, “không ai gắp đồ ăn từ bàn xoay cho tới khi tôi gắp. Những người đại diện đó thực sự quỵ lụy ta.” Họ có xe và tài xế cho ông, đặt phòng khách sạn, mời đi hát karaoke. Rowley nói “Tôi chẳng bao giờ trả tiền. Tôi chẳng bao giờ một mình. Tôi được đưa đón, chăm sóc tới tận sảnh khách sạn.”
Ông cũng nhận thấy những người đại diện rất chịu khó dựa hơi quyền lực — đôi khi là tìm chỗ gần với quyền lực. Một người đại diện thuê lại chỗ trong văn phòng thương mại của Pennsylvania ở Thượng Hải để lấy le với thân chủ. Tại các buổi thuyết trình, Rowley nói tiếng Anh và một người đại diện phiên dịch. Khi thuyết trình nhiều hơn, Rowley để ý là người ta nghe chăm chú hơn khi tên của thống đốc xuất hiện. Vì vậy ông đưa nó vào bài nói của mình.
“Tôi luôn bất chợt nhắc tới một cuộc nói chuyện khi ‘tôi vừa mới nói chuyện hôm nọ với thống đốc của chúng tôi về đầu tư từ Trung Quốc.”
Những người đại diện đôi khi lợi dụng rào cản ngôn ngữ. Rowley nhớ có lần một người đại diện bàn luận khá lâu và sôi nổi bằng tiếng Trung với một thính giả. Những người khác chen vào. Về sau một người Mỹ biết tiếng Trung nói với ông rằng người đại diện đó trấn an thính giả đó rằng ông ta không cần phải lo ngại chuyện mình là đảng viên Đảng Cộng sản. Có người nói với người đại diện rằng bà ta nói sai. Mỹ thường từ chối cấp thị thực cho đảng viên, cả kim lẫn cựu.
Với các khoản vay EB-5, giới xây dựng và kinh doanh bất động sản trả lãi từ 4% tới 8%/năm, so với các lãi suất vay kinh doanh khác từ 10% tới 18%. Giới bất động sản bắt đầu thấy lợi ích của chương trình này trong thời kỳ Đại suy thoái và nay dựa vào nó để huy động phần lớn vốn đầu tư. Giá trị của tất cả các khoản vay EB-5 tăng từ 240 triệu đô-la vào năm 2007 lên tới 4.4 tỷ đô-la vào năm 2015, theo hãng tư vấn tài chính Brandlin & Associates.
Người đại diện di trú ăn cả hai đầu. Ngoài lệ phí $50,000 do mỗi nhà đầu tư trả, họ hưởng có thể tới một nửa tiền lãi do nhà xây dựng và kinh doanh bất động sản trả. Những người môi giới ở Mỹ (người gom các khoản đầu tư EB-5 cho giới xây dựng và kinh doanh bất động sản) hưởng gần hết phần còn lại. Di dân đầu tư thường chỉ hưởng 0.5% trở xuống.
Nhưng nhiều người chẳng quan tâm tới suất sinh lời. Họ muốn có thị thực — và một dự án chắc chắn thành công. Nếu thất bại, có khả năng họ mất cả vốn đầu tư và cơ hội lấy thẻ xanh. Những người đại diện di trú nào có thể nhanh chóng giúp nhà đầu tư có cơ hội được cơ quan di trú Mỹ chấp thuận ban đầu thì có thể hưởng được phần nhiều hơn trong số tiền lãi do giới bất động sản trả, theo Klasko. Và những người đại diện di trú có quan hệ với những dự án tốt có thể bắt nhà đầu tư trả nhiều hơn. Ông nói, “Trung Quốc chẳng qua chỉ là một xã hội tư bản — cái gì cũng thương lượng được hết.”
Tiền vô như nước, nhất là với các công ty lớn như Qiaowai (công ty này nói có 600 nhân viên ở 15 thành phố Trung Quốc). Năm ngoái, Mỹ nhận khoảng 11,000 đơn di trú từ các nhà đầu tư Trung Quốc, và Qiaowai tuyên bố rằng mình chiếm khoảng 1/3 thị trường EB-5 ở Trung Quốc.
Nếu mỗi đương đơn trong số khoảng 3,700 thân chủ của Qiaowai đóng lệ phí tiêu biểu $50,000, công ty của Ding thu được chừng 185 triệu đô-la, chưa kể các khoản thu từ tiền trả lãi. Qiaowai và Ding không phúc đáp nhiều yêu cầu bình luận cho bài báo này.
(Còn tiếp 1 kỳ)
Nguồn: How Rich Chinese Use Visa Fixers to Move to the U.S., Bloomberg Businessweek, 14/9/2017.
© 2024 | Tạp chí CANADA