Vụ phun trào núi lửa Tambora vào năm 1815 đã thay đổi thế giới. Trong vụ phun trào mạnh nhất được ghi nhận trong lịch sử, một luồng khí khổng lồ được tạo ra trong bầu khí quyển, gây ra thảm họa.
Những gì xảy ra sau đó được gọi là “năm không có mùa hè”. Nhiệt độ toàn cầu giảm mạnh, mùa màng thất bát, người dân chết đói, đại dịch tả lan rộng và hàng chục nghìn người chết.
Nhiều núi lửa đã phun trào kể từ đó, nhưng Tambora vẫn là vụ phun trào lớn gần đây nhất của hành tinh. Hơn 200 năm sau, các nhà khoa học cảnh báo thế giới có thể sắp phải hứng chịu một vụ phun trào khác.
Markus Stoffel, giáo sư về khí hậu tại Đại học Geneva, cho biết câu hỏi không phải là có hay không mà là khi nào. Bằng chứng địa chất cho thấy khả năng xảy ra một vụ phun trào lớn trong thế kỷ này là 1/6, ông nói với CNN.
Tuy nhiên, lần này, điều đó sẽ xảy ra trong một thế giới đã thay đổi rất nhiều, một thế giới không chỉ đông dân hơn mà còn nóng lên do khủng hoảng khí hậu. Vụ phun trào lớn tiếp theo sẽ “gây ra hỗn loạn khí hậu”, Stoffel nói. “Nhân loại không có bất kỳ kế hoạch nào”.
Khi phun trào, núi lửa phun ra hỗn hợp dung nham, tro và khí, bao gồm cả carbon dioxide làm nóng hành tinh, mặc dù số lượng này ít hơn nhiều so với lượng nhiên liệu hóa thạch do con người thải ra.
Khi nói đến tác động của khí hậu, các nhà khoa học quan tâm nhiều hơn đến một loại khí khác: lưu huỳnh đioxit. Một vụ phun trào núi lửa lớn có thể đẩy lưu huỳnh đioxit qua tầng đối lưu và tầng bình lưu.
Tại đây, nó tạo thành các hạt khí dung nhỏ phân tán ánh sáng mặt trời, phản chiếu trở lại không gian và làm mát hành tinh bên dưới. Những hạt này “sẽ thổi khắp thế giới và tồn tại trong vài năm”, Alan Robock, giáo sư khí hậu tại Đại học Rutgers, cho biết.
Cũng có dấu hiệu cho thấy các vụ phun trào lớn có thể ảnh hưởng đến lượng mưa , làm khô các hệ thống gió mùa bao gồm cả ở châu Phi và châu Á. Một vụ phun trào núi lửa lớn có thể phá vỡ sự chênh lệch nhiệt độ giữa hai nơi.
Một thế giới bất ổn hơn
Việc hiểu được tác động của các vụ phun trào lớn trong quá khứ là rất quan trọng, nhưng những vụ phun trào tiếp theo sẽ xảy ra trong một thế giới ấm hơn nhiều so với trước khi con người bắt đầu đốt một lượng lớn dầu, than và khí đốt.
“Thế giới hiện nay bất ổn hơn nhiều”, Michael Rampino, giáo sư tại New York University, người nghiên cứu mối liên hệ giữa phun trào núi lửa và biến đổi khí hậu, cho biết. “Những tác động có thể còn tồi tệ hơn những gì chúng ta đã thấy vào năm 1815”.
Biến đổi khí hậu cũng có thể ảnh hưởng đến các hệ thống núi lửa. Băng tan có thể dẫn đến gia tăng các vụ phun trào, vì sự biến mất của nó làm giảm áp suất, điều này có thể khiến magma dâng lên nhanh hơn. Các nhà khoa học cũng phát hiện ra lượng mưa cực đoan hơn – do biến đổi khí hậu gây ra – có thể thấm sâu vào lòng đất, nơi nó có thể phản ứng với magma để kích hoạt một vụ phun trào, Thomas Aubry, nhà khoa học nghiên cứu núi lửa vật lý tại Đại học Exeter, cho biết.
Không thể dự đoán được
Khi thế giới đang vật lộn với tình trạng nóng lên toàn cầu, một giai đoạn mát mẻ có thể nghe có vẻ tích cực. Các nhà khoa học cho rằng phải là tiêu cực mới đúng.
Đầu tiên, phun trào núi lửa có tác động tức thời. Đối với khoảng 800 triệu người sống trong phạm vi khoảng 60 dặm của một ngọn núi lửa đang hoạt động, một vụ phun trào lớn có thể xóa sổ toàn bộ một thành phố. Ví dụ, núi Campi Flegrei đã cho thấy dấu hiệu khuấy động và nằm ngay phía tây thành phố Naples của Ý, nơi sinh sống của khoảng 1 triệu người.
Về lâu dài, tác động có thể thảm khốc. Nhiệt độ giảm 1 độ C có vẻ nhỏ, nhưng đó là mức trung bình. “Nếu chúng ta nhìn vào một số khu vực nhất định, tác động sẽ lớn hơn nhiều”, May Chim, một nhà khoa học Trái đất tại Đại học Cambridge cho biết.
Theo phân tích gần đây của công ty bảo hiểm Lloyd's, thời tiết lạnh hơn, ít ánh sáng mặt trời hơn và lượng mưa thay đổi có thể ảnh hưởng đến nhiều quốc gia sản xuất lương thực cùng một lúc, bao gồm Mỹ, Trung Quốc và Nga, gây ảnh hưởng đến an ninh lương thực toàn cầu và có khả năng dẫn đến căng thẳng chính trị.
Thiệt hại về người và kinh tế sẽ rất lớn. Trong một kịch bản cực đoan, tương tự như Tambora, thiệt hại kinh tế có thể lên tới hơn 3,6 nghìn tỷ USD chỉ trong năm đầu tiên, theo tính toán của Lloyd's.
Hơn nữa, hiện tượng mát lên cũng không giúp giải quyết tình trạng biến đổi khí hậu. Chỉ trong vòng vài năm, hành tinh này sẽ trở lại như trước.
Vụ phun trào tiếp theo có thể xảy ra ở bất cứ đâu. Có những khu vực mà các nhà khoa học đang theo dõi, bao gồm Indonesia, một trong những khu vực có hoạt động núi lửa mạnh nhất hành tinh, và Yellowstone (Mỹ), nơi chưa từng trải qua một vụ phun trào lớn nào trong hàng trăm nghìn năm.
“Nhưng điều gì sẽ xảy ra tiếp theo và khi nào thì vẫn chưa thể dự đoán được”, Stoffel nói.
Stoffel cho biết thêm rằng không thể ngăn chặn được các vụ phun trào núi lửa lớn, nhưng có nhiều cách để chuẩn bị. Ông kêu gọi các chuyên gia đánh giá các kịch bản xấu nhất, chạy thử nghiệm ứng suất và đưa ra các kế hoạch từ sơ tán đến cứu trợ và đảm bảo nguồn cung thực phẩm.
Theo Đời Sống Pháp Luật